Gençlik Dizilerinin Olası Etkileri
Günümüzde televizyon toplumun tüm kesimlerini etkileyen bir güç haline gelmiştir. Hepimizin sıklıkla kullandığı popüler kültür kavramı davranışlarımız ve düşüncelerimiz üzerinde oldukça etkili olabilmektedir. Bu etkiye en açık olan kesim ise çocuk ve gençlerdir.
Öğrenme ve kişiliklerini oluşturma sürecinde olan bu genç kesimin davranış ve düşüncelerinin şekillenmelerinde çevreleri çok büyük önem taşımaktadır.
Öğrenme Üzerindeki Sosyal Etkiler ve Modelleme
Hayatın ilk dönemlerinde çocuklar birçok davranışı çevrelerini gözlemleyerek öğrenirler. Bu öğrenme yaşadıkları kültür ve çevreye uyum sağlamada oldukça önemlidir. Ebeveynlerinin, çevrelerindeki yetişkinlerin veya arkadaşlarının davranışlarını bir nevi taklit yoluyla benimserler. Bu davranış ‘’modelleme’’ yoluyla öğrenme olarak adlandırılır.
Çevrelerindeki kişilerin yanında medya da belirli davranışların örnek alınmasında etkili olabilmektedir.
Dizilerdeki Karakterlerin Gençler Üzerindeki Etkileri
Liseli gençlerle yapılan bir çalışmada ‘’her üç gençten ikisinin’’ dizilerdeki karakterleri kendilerine model aldığı bulunmuştur. Umut verici olan örnek alınan karakterler genellikle olumlu davranışlar sergileyendir. Örneğin, hatırlayanlar için, Yılan Hikayesindeki Memoli yaygın olarak örnek alınan bir karakterdir. Buna karşın aynı dizideki Kürşat karakteri çok daha az model olarak alınmıştır (Erjem & Çağlayandereli, 2006).
Bir karakterin örnek alınmasında başrolde olması ve olumlu özellikler sergilemesi önemlidir denebilir. Ancak, günümüz dizilerinde iyi kahramanların da şiddet davranışları göstermesi kaygılandırıcıdır.
Dizilerdeki Olayların Gençler Üzerindeki Etkileri
Aynı karakterler gibi, dizilerde sergilenen davranışlar da çocuklar ve gençleri oldukça etkilemektedir. Bu, özellikle olumsuz davranışlar söz konusu olduğunda kaygı vericidir. Örneğin, dizilerde sıkça yer verilen şiddet unsurlarının kişileri bu davranışlara yönlendirdiği bilinmektedir (Karaboğa, 2007). Aynı zamanda, lüks ve yüksek hayat standartlarına sıkça yer verilmesi gençleri özentiliğe itebilmektedir. Bu da kendi hayatlarından memnun olmama ve mutsuzlukla sonuçlanabilmektedir (Erdoğan ve ark., 2012).
Bu davranışlar özellikle ‘’iyi’’ olarak algılanan karakterler tarafından yapıldığında gençler tarafından çok daha fazla benimsenmektedir (Erdoğan ve ark., 2012).
Bunların yanında internet dizilerinde çok daha olumsuz etkisi olabilecek davranışlara yer verilmektedir. Örneğin, 2017 yılında yayınlanan Ölmek İçin 13 Sebep adı Netflix dizisi birçok tartışmaya neden olmuştur. Bir genç kızın intiharını sergileyen dizinin gençler üzerinde gözle görülür etkileri olmuştur. Bazı çalışmalar, dizinin zorbalık gibi olumsuz davranışları azalttığını göstermiştir (Zimerman ve ark., 2018). Aynı zamanda, intihar konusundaki farkındalığı arttırmada da oldukça etkili olmuştur. Ancak, özellikle hassas genç izleyici kitlesi için risk oluşturduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır (Cooper ve ark., 2018). Dizinin çıkış tarihinden sonraki üç ayda gençler arasındaki intiharın arttığını gösteren çalışmalar da bu görüşü desteklemektedir (Niederkrotenthaler ve ark., 2019).
Diziler Gençler için Önemli Kaynaklardır Ancak…
Sonuç olarak diziler gençler sosyal gelişiminde önemli kaynaklardır. Davranışlarını hem olumlu hem olumsuz etkileyebilmektedir. Dikkat edilmesi gereken bunların içeriği ve izlenme süreleridir.
Olumlu davranışların ve karakterlerin yer aldığı diziler bu özelliklerin benimsenmesi açısından çok yararlı olabilir. Buna karşın; şiddet, lüks tüketim, intihar gibi olumsuz davranışlara sıkça yer verilmesi kötü yönde etkili olabilir. Bunların yanında izlenme süresi fiziksel ve ruhsal sağlığı etkilemeyecek şekilde sınırlandırılmalıdır.