Pişmanlık

Hiç Pişman Oldunuz Mu ?

Bu soru belki de çok mantıklı bir soru değil. Daha doğrusu cevabı belli bir soru. Buna ‘’hayır’’ cevabı verebilecek kimse var mıdır? Ya da bu cevap ne kadar içtendir?

Pişmanlık da diğer duygular gibi hayatın bir parçasıdır. Pişmanlıktan arınmış bir hayat ise ne olası ne de faydalıdır.

Peki sizin pişmanlıklarınız neler? Pişmanlık deyince aklınıza gelen ilk olay ya da keşkeleriniz nedir? Bir kağıt alıp bunları sıralamaya çalışın. Genel bir tema etrafında mı şekillenmekte ? Veya tekrarlanan pişmanlıklardan mı oluşmakta ?

Yaptıklarınız Mı Yoksa Yapamadıklarınız Mı ?

Geçmişte yaptıklarımızdan memnun olmayarak pişmanlık yaşayabiliriz. Yaptığımız şeyden veya sonucundan duyduğumuz pişmanlık bize ‘’keşke yapmasaydım’’ dedirtebilir.

Bunun yanında bir de yapmadıklarımızdan doğan pişmanlıklarımız vardır. ‘’Keşke yapsaydım’’ beraberinde acaba hissini de uyandırır. Sanki o şekilde yapmış olsak hayatımızın çok farklı olabileceğini düşünürüz.

Siz pişmanlıklarınızı düşündüğünüzde yaptıklarınız mı yapmadıklarınız mı daha ağır basıyor?

Peki hangisi size nasıl hissettiriyor? ‘’Yaptığınız’’ hatalara mı daha çok kızıyorsunuz yoksa ‘’yapmamış’’ olmak mı sizi öfkelendiriyor? Yapmadıklarınızdan doğan ‘’acaba’’ hissi sizin için motive edici bir güç mü yoksa yıkıcı bir etkiye mi sahip? Peki ya yaptıklarınıza olan keşkeler? Sizi ders almaya mı itiyor yoksa sadece bir öfke halinde mi?

Pişmanlık Çeşitleri

• Bunun yanında pişmanlık içinde bulunulan zamana göre incelendiğinde ikiye ayrılabilir.

Bunlar geçmişe yönelik ya da geleceğe yönelik olabilir (Engin, 2011)

• Geçmişe Yönelik Pişmanlık

Yaşanılan şeylerden duyulan pişmanlıktır. Sonuç ve süreç pişmanlığı olmak üzere iki şekilde olabilir (Osei, 2009).

Sonuç pişmanlığı alınan kararın sonucundan memnun olmama halidir. Süreç pişmanlığı ise sonuç kötü olmasa bile süreçten memnun olmamaktır (Engin, 2011).  Örneğin, alkollü araç süren birinin kaza yapmamasına rağmen duyduğu pişmanlıktır (Engin, 2011).

• Öngörülen Pişmanlık

Burada kişiler ileride yaşayabilecekleri pişmanlığı düşünerek hareketlerine yön verirler (Engin, 2011). Bu daha çok bir pişmanlıktan kaçınma davranışı olarak da görülebilir.

Belirli yerlerde koruyucu bir faktör olabilse de kişilerin birçok fırsatı kaçırmasına da neden olabilir. Örneğin, bir arkadaş buluşmasına ‘’ya çok sıkılırsam o kadar yolu gittiğime pişman olacağım’’ düşüncesi ile gitmediniz. Ancak orada uzun süredir geçirmediğiniz kadar iyi vakit geçirebilirsiniz. Gittiğiniz yol sizin için önemsizleşebilir. Üstelik yeni insanlarla da tanışabilirsiniz.

Bu yüzden, öngörülen pişmanlığı bazı durumlarda riske atmak bize önemli fırsatlar sunabilir. Ancak daha kritik anlarda ve deneyimlediğimiz olaylarda tabii ki göz önünde bulundurmakta yarar vardır.

• Pişmanlığı ayrıca süresine göre kısa veya uzun süreli olarak da inceleyebiliriz (Engin, 2011).
• Kısa Dönem Pişmanlığı

Kısa vadedeki pişmanlığın özellikle şu durumlarda daha yıkıcı olabildiği bilinmektedir (Zewig, 2007):

• Kişilerin kendi tercihleri sonucunda oluşan davranışlardan. Yani, kişilerin ‘’keşke yapmasaydım’’larından kaynaklanıyorsa.
• Başka seçeneklerin de mevcut olduğu bir durumsa
• Kişi amacına çok yaklaşmış ise
• Yapılan davranış kişinin rutin davranışı dışında ise
• Uzun Dönem Pişmanlığı

Uzun vadedeki pişmanlıklarımızda ise daha çok yapmadıklarımız etkili olmaktadır. Yani, ‘’acaba’’, ‘’ya şöyle yapsaydım…’’larımız uzun dönemde pişmanlığımızı şekillendirmektedir.

Pişmanlık Beraberinde Neleri Getiriyor?

• Tatminsizlik

Kararlarımız sonucunda ne kadar çok pişmanlık yaşarsak o kadar az tatmin olmaktayız (Cooke, Meyvis, & Schwartz, 2001). Bu da pişmanlık duygusuna birçok duyguyu da ekleyebiliyor.

• Hayal Kırıklığı

Hayal kırıklığı her ne kadar pişmanlıkla benzer bir duygu olsa da farklılıklar taşımaktadır. Pişmanlık seçimlerimize bağlıyken hayal kırıklığı bunların sonuçlarından doğmaktadır (Engin, 2011). Ayrıca, pişmanlık kişiye sorumluluk yüklerken hayal kırıklığı sorumluluğu dış dünyaya yükler (Engin, 2011). Bu yüzden de pişmanlıkta kişi kendine daha çok kızabilir. Bir şeyleri düzeltme isteği daha yüksektir. ‘’İkinci bir şansım olsa …’’ düşünceleri daha fazladır (Zeelenberg, van Dijk).

Hayal kırıklığında ise kaçınma daha baskın olmaktadır. Kişiler bir şey yapmama eğiliminde olabilmektedir (Burnett, & Lunsford, 1994).

Pişmanlığın Kazandırdıkları

Sonuç olarak, pişmanlıktan arınmış bir hayat hepimize hayal gibi geliyor olabilir. Ama pişmanlığın bize kazandırabileceği de birçok şey olduğunu gözden kaçırmamak gerekir.

• Hatalarımızdan ders almak ve tekrarlamamak
• Telafi davranışı
• Özür dileme
• Daha iyisi için çabalama

Bunlar arasında sayılabilmektedir. Önemli olan pişmanlık ile kendimizi tüketmeyerek durumu iyiye çevirmeye çalışmaktır. Hem kendimiz hem de çevremize anlayışlı yaklaşmak bunun için ilk adım olabilmektedir.