Bir çok insan günlük yaşam içerisinde çeşitli konu ve durumlarda panik, takıntı, endişe, evham duygularına kapılabilir. Fakat çoğu kez bu duygularla baş edebilir ve işlevselliğimizi etkilemeden bu durumu çözüme kavuşturabiliriz. Bu saplantılı düşüncelerin günlük yaşamımızı etkileyecek ve kısıtlayacak boyuta gelmesi durumunda Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) adı verilen psikopatolojik bir durum düşünülmelidir. Son yıllarda yapılan araştırmalarda toplumdaki bireylerin %3’ünde görüldüğü gözlemlenmiştir. Genellikle ergenlik döneminde veya 20-30lu yılların başında daha sık görülmesine karşın okul öncesi dönemdeki çocuklar da dahil olmak üzere herhangi bir yaşta da görülebilir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir.
Obsesyon: Kişinin istemsiz olarak zihnine gelen ve engel olamadığı, zihninden uzaklaştırmakta zorlandığı düşünce, dürtü ve duygulardır. Kişi tarafından mantık dışı olduğu bilinse de düşünmekten alıkonulamaz, yoğun sıkıntı ve huzursuzluğa sebep olurlar. Örneğin simetri obsesyonu olan bir kişinin nesnelerin simetrik ve belirli bir düzen içerisinde bulunması takıntısıdır.
Kompulsiyon: Obsesif düşüncelerin neden olduğu yoğun sıkıntı ve huzursuzluğu azaltmak ya da tamamen ortadan kaldırmak amacıyla yapılan yineleyici davranış ve zihinsel eylemlerdir. Örneğin simetri obsesyonu olan bir kişinin bir düzen ve simetri sağlamak amacıyla eşyaları belli bir konum içinde tutmaya çalışma tarzındaki düzenleme kompulsiyonlarıdır.
OKB’NİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Yaygın Obsesyon Belirtileri:
- Pislik veya mikrop bulaşma korkusu
- Bir eylemin yapılıp yapılmadığına dair yoğun tereddüt yaşama
- Düzen, simetri ve kusursuzluk ihtiyacı
- Utanç verici ya da kabul edilemez olduğu düşünülen cinsel ögelerle ilgili yoğun düşüncelere sahip olma durumu
- Kendisine ya da başkalarına zarar verme düşüncesinden kaynaklanan korku
- Hayatı tehdit eden bir hastalığa yakalanmayla ilgili yoğun endişe duyma
Yaygın Kompulsiyon Belirtileri:
- Tekrar tekrar duş alma, ellerini sürekli yıkama
- Ocak, kapı kilidi gibi şeyleri sürekli olarak kontrol etme
- Nesneleri belli bir düzem, konum veya simetriye göre düzenleme
- Yemek yerken belli bir sırayı izleme
- Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları tekrarlama
- İşleri belirli bir sayıda yapma ihtiyacı
- Değeri olmayan şeyleri toplama ve biriktirme
Bu düşünce ve davranışların OKB olarak sayılabilmesi için günlük yaşamımızı etkileyecek ve kısıtlayacak kadar yoğun ve şiddetli olması gerekmektedir.
OKB’NİN OLUŞMASINDAKİ NEDENLER NELERDİR?
Genetik nedenler: OKB’li hastaların ebeveynlerinde ve diğer yakın akrabalarında da OKB olgusunun görülmesi, bu rahatsızlığın genetik olabileceği görüşünü düşündürmektedir.
Beyin İşlevlerinde Bozulma ve Serotonin: Beyin üzerinde yapılan araştırma bulgularında beynin bazı bölgelerinde ve sinirsel iletimde önemli bir rolü olan serotonin nörotransmitterinde bozukluk saptanması OKB’nin nedenleri arasında yer almaktadır.
Kişilik Özellikleri: Titiz, kuralcı, ayrıntıcı ve mükemmelliyetçi kişilik özelliklerine sahip olan kişiler OKB’ye yatkın kişiler olarak değerlendirilmektedir.
OKB NASIL TEDAVİ EDİLİR?
İlaç Tedavisi: Serotonin sistemi üzerinde etkili olan ilaçlar OKB tedavisinde oldukça yarar sağlamaktadır. İlacın olumlu etkilerinin görülmesi için iki hafta kadar beklemek gerekmektedir, etkili olduğu görülürse tedavinin en az iki yıl sürdürülmesi gerekmektedir.
Psikoterapi: Genellikle Bilişsel Davranışçı terapi uygulanmaktadır ve çoğunlukla fayda sağladığı görülmektedir. Bu tedavide amaç, kişiyi obsesyonlarına maruz bırakarak rahatsızlık veren düşüncenin yol açtığı kaygıyı söndürmek ve alışma durumunun oluşmasını sağlamaktır.